برگی از تاریخ فراه

150 سال قبل

(خاطرات محققین غربی)

قسمت اول

نویسنده: عبدالرحمن وقار "جوینی"   

   کاپیتان اوئن اسمیت، دستیار و معاون شخصی ماژور جنرال گلد اسمید حکم در تعیین مرز سیستان بین افغانستان و ایران در سال 1872 میلادی و مطابق با 1251 شمسی بود. در آنوقت در افغانستان امیر شیرعلی خان پادشاه افغانستان و سیدنورمحمد شاه صدراعظم بود. در ایران ناصرالدین شاه قاجار حکومت میکرد.

       دولت های ایران و افغانستان برای رفع منازعاتی که پیوسته رعایای دوکشور بر سرِ آب و خاک داشتند مصمم شدند که به این نزاع ها خاتمه بخشد بنابرین از دولت انگلیس تقاضا کردند تا گروهی از متخصصین لایق و با تجربه اعم از جغرافی دان، باستان شناس، جامعه شناس و نقشه بردار را از طرف خود تعیین نماید تا بر اساس سابقه تاریخی، مطالعه اسناد ومدارک دوطرف مبنی بر ادعای ملکیت و خواست مردمان منطقه ای سیستان حدود مرزهای دو کشور را تعیین نماید. در آنوقت هندوستان و پاکستان در تصرف انگلیسها بود و به اساس حکم وزارت خارجه انگلیس، فرمانفرمای هندوستان هیئتی را به عنوان حکم به سرپرستی فردریک گُلد اسمید از صاحب منصبان اداره تلگراف انگلیس تعیین نمود که کاپیتان اوئن اسمیت به عنوان معاون او بود.

       اسمیت در کتابی بنام «ایران شرقی، جغرافیا و شرح وقایع» که مشترکاً از طرف گروه حکمیت نوشته شده خاطرات خود را از سیستان شرح می دهد. داکتر حسن احمدی که مجموعۀ سفرنامه های غربی ها را در یک مجموعه بزرگ تحت عنوان «سفر با سفرنامه ها» ترجمه کرده اسمیت خاطرات خود را از روزها و شب های که در سیستان ایران سپری کرده مفصل شرح می دهد و ادامه خاطرات سفرش به لاش جوین که من قسمتی از خاطرات او را از بخش لاش جوین در اینجا می آورم.

کتاب جغرافیای تاریخی سیستان از صفحه (204) از سطر نهم:

        روز 15 مارس (25 اسفند) ساعت 7:30 صبح در جهت شمال به مقصد لاش جوین را افتادیم که در فاصلۀ 19 میلی قرار داشت... حدود 3 یا 4 میل اول را سمت غرب رفتیم تا قسمت بیشتری از خرابه های پیشاوران را مشاهده کرده و نیز مطابق یک نسخه قدیمی عمل کنیم در این نسخه ذکر شده بود، اگر شخصی به محل معینی رفته و به سمت چپ به پیچد و زمین را حُفر کند 7 لیوان قدیمی طلایی پیدا خواهد کرد. بهرحال مؤفق نشدیم لیوان ها را پیدا کنیم زیرا راهنما و بَلَد نتوانست رمز و راز نسخۀ قدیمی را که مال خودش بود کشف کند. در عوض خرابه ای را پیدا کردیم که احتمالاً نوعی عبادتگاه بود و یک محراب در داخل آن وجود داشت. بالای محراب روی دیوار با مصالح ساختمانی یک ستاره پنج گوش در دایره درست کرده بودند. بین هر دو گوشۀ مجاور از پنج گوشه ستاره یک دایره وجود داشت و یک دایره دیگر هم در مرکز ستاره ساخته بودند. هم چنین مقبرۀ سیداقبال را هم مشاهده کردیم که کریستی ذکر کرده (کاپیتان کریستی از صاحب منصبان انگلیس که در ارتش ایران خدمت میکرد، نامبرده دوست عباس میرزا بود که در سال 1812 م مطابق 1227 شمسی در جنگ اصلان دوز در مقابل روسها کشته شد) و در حدود 3 میلی شمال شرقی قرار داشت. بعد از خروج  خرابه ها، راه خود را روی یک دشت از جنس خاک رسوبی سفت در جهت شمال دنبال کردیم، همه جا پر از بوته های گز و خار شتر بود. در فاصلۀ حدود 2/5 ساعت از نقطۀ شروع حرکت خود به روستای خیرآباد رسیدیم که جزو قلمرو سردار احمدخان به حساب می آید این روستا تا حدودی خرابه بود و 120 خانه داشت. سکنۀ خیرآباد برای گفتگو با ما پیش آمدند جای امیر قائن خالی بود که آنها را از گفتگو با ما باز دارد. سکنه خیرآباد می گفتند که سال گذشته امیر (منظور امیر شوکت الملک امیر قائن که در سیستان ایران حاکم بوده است) تعدادی سوار ویک گله گاو به آنجا فرستاده بود تا در زراعت آنها چریده و محصول را پایمال کنند.

      سردسته سواران پسر سردار شریف خان بود. سکنۀ خیرآباد. افاغنه پوپلزائی هستند. آنها به تازگی کار شخم زمین و دانه افشانی را تمام کرده بودند، در حالیکه در سیستان زراعت ها در رشد کامل بودند، دلیل این امر، غیر عادی بودن رژیم جریان فراه رود در فصل جاری بود زیرا فقط همین اواخر آب در فراه رود جاری گشته و امکان آبیاری اراضی روستا را فراهم ساخته بود. آب فراه رود با یک کانال کوچک به اراضی و مزارع روستا انتقال می یافت. از این روستا تا محل در نظر گرفته شده برای اردو در لاش جوین حدود 10 میل راه بود و جاده در دشت مسطح قرار داشت در مسافت 5 میلی اول، دشت مذکور کاملاً کویری ولی در باقیمانده راه پوشیده از بوته های متراکم کرته بود، فلات های مجزای رسمی با سطح پوشیده از قلوه سنگ در همۀ اطراف و جوانب دیده می شدند. سطح این فلات ها، احتمالاً تراز اولیه را نشان می دهند. اگر امینت در این دشت برقرار شود بسیار حاصلخیز و مؤلد خواهد بود.

ادامه دارد...

تذکر: این مقاله، طی چندین شماره(مجله همگان) تکمیل خواهد شد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: